Najstarija džamija na Pešteri podignuta 1699. godine u Dugoj Poljani
Sijavuš-pašina zadužbina starija od svih pešterskih džamija
Iako se često pogrešno navodi da je najstarija džamija na Pešterskoj visoravni sagrađena 1711. godine u selu Uglu, istorijski dokumenti potvrđuju da je najstarija džamija zapravo podignuta u Dugoj Poljani 1699. godine. Vakif i graditelj bio je Sijavuš-paša, tadašnji mutesarif (sandžakbeg) Skopskog sandžaka, koji je ovu bogomolju izgradio na vlastiti trošak. U sačuvanom osmanskom dokumentu, napisanom na staroturskom jeziku, stoji sljedeće:
„Pošto nema džamije u Dugopolan Kuli kod Sjenice, a udaljena je od Novog Pazara osam i od Sjenice četiri sata hoda, 94 vojnika koji se tu nalaze ne mogu klanjati džumu i bajram namaze, mrtvi se ukopavaju bez imama, a djeca ne mogu pohađati vjeronauku, pa na zahtjev stanovnika ovog mjesta mutesarif Skopskog sandžaka Sijavuš-paša će izgraditi džamiju na svoj trošak 02. 03. 1699.“
Ovaj dokument predstavlja neoboriv dokaz da je Sijavuš-pašina džamija u Dugoj Poljani najstarija na cijeloj Pešterskoj visoravni.
Pored džamije, u Dugoj Poljani se nalazila i Halil-pašina kula, prostran i visok objekat u kojem je bio stacioniran vojni garnizon. Nalazila se u Dželatskoj mahali, svega dvjesta metara od džamije. Nakon Drugog svjetskog rata kula je srušena, a njen materijal iskorišten za izgradnju privatnih kuća. Na njeno postojanje danas podsjeća naziv česme – Kuljanka.
Ovaj objekat, koji je mogao primiti desetine vojnika, bio je jedan od najznačajnijih vojno-administrativnih spomenika Peštera, ali je, poput mnogih tragova bošnjačke kulturne baštine, uništen „bez ikakvog valjanog razloga“.
Sijavuš-pašina džamija imala je svoju vakufsku imovinu – dućane, zemljište i druge prihode. Međutim, tokom socijalističkog perioda, ovaj vakuf je, kako tvrde mještani, opljačkan i nezakonito otuđen.
Učestvovali su, navodno, pojedinci iz lokalnog Medžlisa Islamske zajednice, koji su vakufske dućane prodali, a imanja preveli na privatna lica. Time je izgubljen značajan dio vjersko-kulturne imovine Dugopoljaca.
Od Berlinskog kongresa do danas, u džamiji su službu imama obavljali potomci hercegovačkih muhadžira iz porodica Hodžić i Šačić, čime je očuvana duhovna nit između Hercegovine i Pešteri.
Džamija je prvobitno imala kameni sprat, drvenu konstrukciju gornjeg dijela, minare od brvana i krov pokriven ćeramidom.
Zahvaljujući inicijativi Hanefije Ljajića i njegove braće, 1938. godine započela je rekonstrukcija džamije, čime je dobila izgled koji prepoznajemo i danas.
Duga Poljana nije bila obično selo, već prava osmanska kasaba – imala je čaršiju, dućane, pekare, kahve, mesare, pa čak i hotel “Zeleni vijenac” iz 1923. godine.
Do 1959. godine bila je sjedište opštine, ali je, prema riječima mještana, taj status izgubljen „kao rezultat zavjere“ lokalnih političkih struktura iz Sjenice i Novog Pazara. Time je, smatraju, uništena budućnost i razvoj ovog kraja.
Istoričar i publicista Esad Rahić, koji je istraživao prošlost ovog kraja, smatra da bi Dugopoljci trebali pokrenuti inicijativu za vraćanje statusa opštine.
„Duga Poljana, ali i Brodarevo, imaju istorijsko pravo da ponovo budu opštine, jer su nekada bile središta kulturnog, administrativnog i ekonomskog života Pešteri“, poručuje Rahić.
