Šta je potrebno Sandžaku da izađe iz mraka
Piše: Esad Rahić
Neko će reći da su ove vizije suviše optimistične. Nisu. Samo trebaju ljudi koji imaju volju i snagu da ih realiziraju i kojima će kolektivni interes, a ne lični, biti prevashodan.
{module Oglas 1 – 2020}
Kidanje medijskih veza sa maticom
Jedan od vrlo važnih segmenata otupljivanja i slabljenja Bošnjaka u Republici Srbiji jeste negativno i namjensko djelovanje posredstvom televizijskih provajdera. Strategija ovakve aktivnosti zasniva se na usmjeravanju prisutnih televizijskih provajdera da onemoguće bošnjačkom narodu praćenje televizijskih kanala iz Bosne i Hercegovine koji imaju u sebi izraženu bošnjačku nacionalnu komponentu. Na taj način se postiže medijski prekid kontakta između Bošnjaka iz Srbije i njihove matice Bosne i Hercegovine i ujedno se vrši namjerno i plansko potiskivanje svega onoga što bi dalo svoj doprinos normalnom i nesmetanom razvoju bošnjačke nacionalne svijesti.
U tom pogledu naročito se ističu najmoćniji televizijski provajderi, od kojih su vodeći SBB i MTS, ali i drugi provajderi slijede njihovu medijsku politiku i nisu ništa bolji.
Sandžački Bošnjaci i uopće Bošnjaci koji žive u Republici Srbiji (a vjerujemo da i u Crnoj Gori nije mnogo bolje) uskraćeni su da prate vodeće televizijske kanale iz Bosne i Hercegovine kao što su BHRT, FTV, TV Hayat, TV Hayat plus, TVSA, Face TV, RTV Tuzlanskog kantona, RTV Unsko-sanskog kantona, TV Zenicu, kanale vjersko-edukativnog karaktera kao što su MTV Igman, TV 5 i drugi.
Televizijski kanali koji se forsiraju iz BiH i koji su jedino vidljivi jesu oni iz manjeg bosanskog entiteta: RTRS, BN TV, Alternativna televizija Banja Luka i OBN.
{module Oglas 0 – 2020}
SBB provajder je do prošle godine emitirao Federalnu televiziju, ali je i nju ukinuo.
Ova očigledna diskriminacija prema bošnjačkom narodu, koju sprovode televizijski provajderi koji djeluju na području Republike Srbije već godinama i decenijama, mora što prije prestati jer medijsko zatvaranje jednog naroda jedan je od najgrubljih i najotvorenijih oblika diskriminacije.
U ovom pogledu moraju intervenirati i aktivno djelovati Bošnjačko nacionalno vijeće i bošnjački narodni poslanici u Skupštini Republike Srbije, koordinirano i jedinstveno, i to što prije, ne bi li nas izveli iz nacionalnog medijskog mraka.
Osim toga, treba ozbiljno poraditi, naročito Bošnjačko nacionalno vijeće na osnivanju i konstituiranju bošnjačke televizije, koja bi bila vidljiva diljem Sandžaka, pa i šire.
Onemogućavanje otvaranja Departmana za bosanski jezik i historiju
Na Državnom univerzitetu u Novom Pazaru, koji nosi neobično ime, tj. samo Državni univerzitet bez onog uobičajenog nastavka “u Novom Pazaru”, što nije sigurno slučajni propust, već godinama Bošnjačko nacionalno vijeće vodi iscrpljujuću borbu da se otvore departmani za bosanski jezik i književnost i departman za historiju. Više se puta ova krovna institucija bošnjačkog naroda koji živi u Republici Srbiji obraćala Vladi i Ministarstvu prosvjete, čak su obavljani i direktni razgovori s ministrom prosvjete na ovu temu, ali se sve završavalo na poluobećanjima koja nikad nisu ispunjena. Jednostavno, Vlada i Ministarstvo prosvjete ovakvim višegodišnjim ponašanjem pokazuju da ne žele da se osnuje na Državnom univerzitetu u Novom Pazaru departman za bosanski jezik i književnost, uprkos činjenici da blizu dvadeset hiljada učenika osnovnih i srednjih škola u Sandžaku (a broj učenika kontinuirano se povećava) pohađa cjelokupnu nastavu na bosanskom jeziku. Ovaj departman omogućio bi osposobljavanje i školovanje stručnog prosvjetnog kadra s diplomom profesora bosanskog jezika i književnosti, koji bi stručno i adekvatno izvodili nastavu na maternjem jeziku sandžačkih Bošnjaka.
Otvaranje departmana za historiju također se otežava i onemogućava jer neko se očigledno boji da se u Sandžaku na ovaj način ne stvori jako i brojno jezgro stručnjaka iz ove oblasti sa zvanjima magistara i doktora nauka, koji će kroz svoja naučna istraživanja postaviti jake temelje historijskoj nauci na ovim prostorima i dati svoju interpretaciju historijske prošlosti Sandžaka i šire.
{module Oglas 2 – 2020}
Ali ovo su procesi koji se mogu usporavati, ali se ne mogu zaustaviti. Jednog dana kada Srbijom zavladaju istinski demokratske snage shvatit će i prihvatit će realno stanje, da je ovo nasušna potreba bošnjačkog naroda koji živi u Republici Srbiji i da takvi departmani ništa ne štete Republici Srbiji, već samo ojačavaju njen demokratski kapacitet.
Osim toga, treba ozbiljno poraditi na projektu osnivanja prve bošnjačke gimnazije sa sjedištem u glavnom gradu sandžačke regije – Novom Pazaru.
Osnivanje regionalnog kliničkog centra u Novom Pazaru
Događaji vezani za epidemiju virusa korona još su jasnije ukazali na potrebu na koju građani Sandžaka odavno ukazuju, da Novi Pazar kao višestoljetni centar sandžačke regije mora postati ne samo univerzitetski već i medicinski centar ove regije. Drugim riječima, u njemu mora biti ustanovljen klinički centar regionalnog značaja.
Ova ustanova sa svojom kompletnom infrastrukturom omogućila bi adekvatno i pravovremeno liječenje svih žitelja sandžačke regije, pa i šire, i ne bi više imalo potrebe da se pacijenti iz Sandžaka pri svakoj složenijoj zdravstvenoj situaciji i dijagnozi transportiraju u udaljene kliničke centre. Mnogi su pacijenti pri prebacivanju ambulantnim kolima do udaljenih kliničkih centara izgubili bitku s vremenom i završili tragično. Prosto je neshvatljivo da grad koji je univerzitetski centar nema svoj klinički centar.
S druge strane, to bi omogućilo otvaranje medicinskog fakulteta u Novom Pazaru i svih drugih grupa, poput stomatološkog fakulteta i tome slično, što bi omogućilo stvaranje jake i brojne kadrovske baze za sam klinički centar i šire.
Osnivanje sandžačkih obrazovnih institucija
Rijetko koja regija ima takvo bogato kulturno naslijeđe kao Sandžak. Izuzetni spomenici i nalazišta od prahistorije do novijeg doba potječu iz sandžačke regije. Sandžački gradovi, a naročito Novi Pazar, svojevrsni su muzeji pod otvorenim nebom. Izuzetni sakralni spomenici islamske i kršćanske provenijencije nalaze se na području Sandžaka. Nijedan dio Republike Srbije nema takvo bogato i raznovrsno kulturno naslijeđe kao Sandžak.
O njemu, njegovom očuvanju, novim istraživanjima, rekonstrukciji i revitalizaciji mora se brinuti posebna kulturna ustanova: zavod za zaštitu spomenika kulture Sandžaka, u kojem će biti uposleni stručnjaci koji žive u ovoj regiji.
Također se kao regionalna ustanova mora formirati regionalni muzej Sandžaka, u kojem će biti smješteni najreprezentativniji eksponati s cijelog područja ove regije. Mnogi nalazi pronađeni u Sandžaku nalaze se u beogradskim muzejima. Mora se zatražiti njihov povratak u regiju odakle potječu i pokazati ih posjetiocima kao naše spomenike kulture, što oni zaista jesu. Bogata sandžačka kulturna baština zaslužuje jednu ovakvu ustanovu.
U tom smislu, mora se ozbiljno raditi i na konstituiranju sandžačkog historijskog arhiva. U njemu bi bilo pohranjeno ne samo postojeće pisano historijsko blago već ga treba postepeno obogatiti pisanim historijskim izvorima koji se trenutno nalaze u drugim arhivima, ne samo u Srbiji već i u susjednim zemljama. Naročito treba poraditi na sakupljanju arhivske građe koja se nalazi u turskim historijskim arhivima, a koja se odnosi na područje Novopazarskog sandžaka. U tom smislu treba dugoročno raditi na stvaranju kadrovske baze orijentalista, stručnjaka za staroosmanski jezik i druge orijentalne jezike koji bi radili na obradi i sistematizaciji arhivske građe na orijentalnim jezicima.
Naravno, postojanje ovih institucija neraskidivo je povezano s osnivanjem sandžačke narodne biblioteke, kao centralne i najveće bibliotečke ustanove koja bi imala uvjerljivo najveće prostorne potencijale i najveći knjižni fond iz različitih oblasti. Novi Pazar kao univerzitetski i regionalni centar bio bi naravno njeno sjedište.
Infrastruktura i strani konzulati
Cijela druga polovina 19. stoljeća i period sve do balkanskih ratova bili su ispunjeni s više austrougarskih inicijativa, projekata i pokušaja da se izgradi sandžačka ili novopazarska željeznica, koja bi povezala prugu Sarajevo – Uvac s prugom Kosovska Mitrovica – Skoplje – Solun. Nažalost, do ostvarenja ove ideje zbog spleta vojnih i političkih okolnosti nije došlo.
Nakon Drugog svjetskog rata, na krak pruge koji je povezivao susjedni grad Rašku, inače mnogo manje mjesto od Novog Pazara, s Kosovskom Mitrovicom planirana je i trasirana izgradnja kraka pruge Raška – Novi Pazar, s mogućnošću njenog nastavka u pravcu drugih sandžačkih gradova. Ali i ovaj projekt, nažalost, u nekim političkim kuloarima koji nisu bili naklonjeni Sandžaku jeste zaustavljen. Sandžačka željeznica, odnosno pruga koja bi bila nastavljena od Uvca s krajnjom instancom Raška, a koja bi povezala sandžačke gradove, nije projekt koji je nemoguće realizirati. Ako je taj projekt bio u vrijeme austrougarske vlasti nekoliko puta nadomak realiziranja, ne vidimo da sada, u uvjetima mnogo razvijenije nauke i tehnike, ne bi mogao postati dio sandžačke stvarnosti.
Vojni aerodrom Dubinje kod Sjenice bio je u funkciji sve do 1999. godine. On je imao zavidnu infrastrukturu i stratešku važnost, koja je mogla itekako da se iskoristi pri preuređivanju ovog aerodroma u civilne svrhe. Ta mogućnost postoji i danas, pod uvjetom da predstavnici Sandžaka budu uporni u zahtjevima i u traženju sredstava kako od domaćih, tako i stranih investitora.
Autoput koji bi Sandžak povezivao sa Sarajevom i Beogradom također je od životnog značaja za opstanak i daljnji ekonomski razvoj Sandžaka. U prošlosti je Sandžak bio raskrsnica najvažnijih saobraćajnica i trgovačkih puteva: carigradsko-dubrovačkog, bosanskog i zetskog puta. Ova regija bila je saobraćajno i privredno čvorište, a od 10 velikih šehera na balkanskom dijelu Osmanske imperije, dva su bila u Sandžaku: Novi Pazar i Tašlidža (Pljevlja). Izgradnjom ovakvog autoputa Sandžak bi doživio svoju saobraćajnu i privrednu reinkarnaciju.
Još u doba osmanske vladavine u Novom Pazaru i Pljevljima bila su središta stranih konzulata i konzula. Najavljeno otvaranje konzulata BiH u Novom Pazaru samo je obnavljanje historijske tradicije i početak procesa. U Sandžaku je od ogromne važnosti i otvaranje konzulata Republike Turske, Njemačke i SAD-a.
Krajni cilj: Regija Sandžak
Pitanje je vremena kada će Srbijom zavladati demokratske snage. Taj proces može se usporavati, ali se ne može zaustaviti. Srbija će biti uređena kao državna zajednica sa snažnom perspektivom tek onda kada bude zemlja zadovoljnih građana.
Demokratija i centralizacija ne mogu da egzistiraju uporedo. Srbija se mora decentralizirati na više samoupravnih regija sa značajnom regionalnom samoupravom, u skladu s evropskim standardima, među kojima mora biti i regija Sandžak. Dakle, Republika Srbija mora izvršiti ozbiljnu administrativno-teritorijalnu reorganizaciju.
Sandžačka regija imala bi unutrašnju administrativnu organizaciju koja bi u punoj mjeri odražavala volju i prava svih žitelja Sandžaka i bila bi plod dogovora između centralne vlasti i sandžačkih predstavnika.
Ona ne bi ugrožavala teritorijalni integritet Republike jer bi centralna vlast zadržala one zajedničke organe i prerogative vlasti koji državni organizam čine jedinstvenim.
Izvor: Stav.ba
