Šta se zapravo dešava u Novom Pazaru: Protesti u ovom gradu posebno nerviraju vlasti u Beogradu

Protesti koji su prije dva dana održani u Novom Pazaru nisu izolovan incident niti lokalni hir nezadovoljnih studenata. Naprotiv, riječ je o dijelu mnogo šireg društvenog i političkog procesa koji potresa Srbiju još od novembra 2024. godine, odnosno od pada nadstrešnice u Novom Sadu kada je stradalo 16 građana.

S obzirom na historijske, kulturne i druge veze između Sandžaka i Bosne i Hercegovine, ali i na činjenicu da je Novi Pazar najveći grad sa bošnjačkom većinom izvan BiH, dešavanja u ovom gradu imaju širi regionalni značaj.

Za javnost u Bosni i Hercegovini posebno je važno razumjeti da protesti u Novom Pazaru nisu etnički motivisani, niti usmjereni protiv države Srbije kao takve, već predstavljaju izraz dubokog nezadovoljstva sistemskom korupcijom, političkim pritiskom na institucije i urušavanjem visokog obrazovanja.

Korijeni aktuelnih protesta sežu u 1. novembar 2024. godine, kada se u Novom Sadu urušila nadstrešnica na ulazu u željezničku stanicu, usmrtivši 16 ljudi i teško povrijedivši još jednu osobu. Iako su vlasti u početku pokušale nesreću predstaviti kao izolovan tehnički propust, vrlo brzo je postalo jasno da je riječ o simbolu mnogo dubljeg problema, korupcije u velikim infrastrukturnim projektima, nedostatka nadzora i političkog pogodovanja. Pad nadstrešnice u javnosti je doživljen kao tragična posljedica sistema u kojem se sigurnost i stručnost podređuju političkim interesima i finansijskim aranžmanima.

U mjesecima koji su uslijedili, protesti su se proširili širom Srbije. Prema procjenama, demonstracije su do proljeća 2025. godine održane u više od 400 gradova i mjesta, a ključnu ulogu u njihovoj organizaciji preuzeli su studenti i mladi ljudi. Zahtjevi su se kretali od krivične odgovornosti za tragediju u Novom Sadu, preko borbe protiv korupcije, do zahtjeva za slobodne medije i nezavisno pravosuđe.

Univerziteti kao novo bojno polje

Posebnu dimenziju protesti su dobili kada su se fokusirali na visoko obrazovanje. Studenti širom Srbije počeli su blokade fakulteta, tvrdeći da su univerziteti postali produžena ruka političkih stranaka, prvenstveno vladajuće Srpske napredne stranke. Prema njihovim navodima, rukovodstva fakulteta i univerziteta biraju se po političkoj podobnosti, a ne po akademskim kriterijima, dok se profesori i studenti koji kritikuju vlast izlažu pritiscima i sankcijama.

U tom kontekstu, Državni univerzitet u Novom Pazaru (DUNP) postao je jedno od ključnih žarišta studentskog otpora.

Novi Pazar, grad od oko 100.000 stanovnika, demografski je najmlađi grad u Srbiji, oko 60 posto stanovništva mlađe je od 30 godina, a većinu čine Bošnjaci muslimani. Upravo zbog toga, dešavanja u ovom gradu često se posmatraju kroz etničku prizmu, iako sami protesti takav karakter nemaju.

Studenti DUNP-a već više od godinu dana upozoravaju na, kako navode, sistematsko urušavanje univerziteta. Njihovi zahtjevi uključuju uvođenje prinudne uprave, smjenu upravnog odbora, depolitizaciju izbora rektora i veću transparentnost u radu institucije. Protest nazvan “Ili oni ili mi” organizovan je nakon što je, prema tvrdnjama studenata, više od 200 njih izgubilo status studenta, dok je oko 30 profesora ostalo bez posla.

Uprava univerziteta ove navode negira, tvrdeći da su profesori i studenti “svojom voljom” napustili instituciju ili nisu obnovili status. Međutim, studenti i dio akademskog osoblja smatraju da je riječ o prikrivenim sankcijama prema onima koji su javno kritikovali rukovodstvo.

Dodatne tenzije izazvao je izbor nove rektorke, Tanje Soldatović, nekoliko dana uoči velikog protesta. Studenti tvrde da se ovom promjenom ne rješava suština problema, već da se radi o kozmetičkoj smjeni bez stvarnih reformi.

Masovni protest i reakcije vlasti

Veliki protest održan 21. decembra 2025. godine okupio je nekoliko hiljada studenata i građana iz Novog Pazara i drugih dijelova Srbije. Prema procjeni međunarodnih agencija, riječ je o jednom od najvećih okupljanja u ovom gradu u posljednjih nekoliko decenija. Skup je protekao mirno, uz jasne poruke protiv političkog pritiska i u odbranu autonomije univerziteta.

Predsjednik Srbije Aleksandar Vučić protest je, međutim, javno omalovažio, nazvavši ga “malobrojnim” i “besmislenim”, uz ironične komentare o turističkoj koristi za lokalne ugostitelje. Takva retorika dodatno je produbila jaz između vlasti i protestnog pokreta.

Važno je istaći da, uprkos pokušajima pojedinih medija i aktera da proteste prikažu kao etnički ili separatistički pokret, u Novom Pazaru od raspada Jugoslavije nisu zabilježeni etnički sukobi između Bošnjaka i Srba. Protesti su jasno artikulisani kao građanski i studentski, a ne nacionalni.

Iako su protesti u Novom Pazaru formalno započeli kao studentski, njihova suština daleko nadilazi okvire borbe za status univerziteta ili akademska prava. Riječ je o otvorenom društvenom i političkom buntu protiv modela vlasti koji je u Srbiji uspostavljen tokom više od jedne decenije vladavine Aleksandra Vučića i Srpske napredne stranke.

U tom smislu, Novi Pazar nije izuzetak, već logičan nastavak vala otpora koji se nakon tragedije u Novom Sadu proširio širom Srbije. Međutim, zbog svoje demografske i političke specifičnosti, ovaj grad ima dodatnu težinu. Upravo zato vlast u Beogradu, svjesna simbolike Sandžaka i njegove historijske osjetljivosti, pokušava proteste umanjiti, relativizirati ili preusmjeriti u pravcu koji odgovara vladajućem narativu.

Potencijal za manipulaciju i raspirivanje nacionalnih tenzija

Iskustvo iz ranijih političkih kriza pokazuje da Aleksandar Vučić nerijetko koristi strategiju skretanja pažnje sa suštine problema ka temama nacionalne ugroženosti, destabilizacije i navodnih “spoljnih prijetnji”.

U tom kontekstu, protesti u Novom Pazaru nose potencijalni rizik da budu instrumentalizirani kroz narativ o “ugroženosti države”, “separatizmu” ili “etničkom ekstremizmu”, iako za takve tvrdnje ne postoje realni pokazatelji.

Pojedini prorežimski mediji i komentatori već su pokušali sugerisati da se u Novom Pazaru “nešto sprema”, da protesti imaju “skrivenu agendu” ili da su inspirisani “stranim faktorima”. Takvi pokušaji nisu novi, oni predstavljaju ustaljeni obrazac diskreditacije svakog ozbiljnijeg otpora vlasti. Međutim, u slučaju Novog Pazara, takva retorika je dodatno opasna jer svjesno igra na kartu etničkih podjela.

Realnost je, međutim, bitno drugačija od onoga što se pokušava plasirati. Protesti u Novom Pazaru nemaju etnički karakter, niti nose bilo kakve separatističke poruke. Njihovi zahtjevi su identični onima koje artikulišu studenti i građani u Beogradu, Novom Sadu, Nišu i drugim gradovima Srbije: borba protiv korupcije, političkog pritiska i urušavanja institucija.

Važno je naglasiti da Novi Pazar, uprkos svom etničkom sastavu, decenijama funkcioniše bez ozbiljnijih međuetničkih incidenata. Bošnjaci i Srbi u ovom gradu dijele iste ekonomske probleme, isto nezadovoljstvo institucijama i iste posljedice političke neodgovornosti. Upravo zbog toga protesti u Novom Pazaru predstavljaju prijetnju vlastima, jer ruše narativ da je nezadovoljstvo u Srbiji ograničeno na “urbane elite” ili “političke protivnike”, i pokazuju da se otpor širi i na sredine koje vlast često pokušava predstaviti kao politički pasivne ili lojalne.

Zašto je Novi Pazar posebno osjetljiva tačka za vlast

Za režim u Beogradu, Novi Pazar je nezgodan iz više razloga. Prvo, riječ je o mladom gradu sa velikim brojem studenata i visokom stopom nezaposlenosti, što stvara plodno tlo za društveni bunt. Drugo, Državni univerzitet u Novom Pazaru je jedina visokoškolska državna institucija u Sandžaku, pa svaka kriza na njemu ima šire regionalne posljedice. Treće, svaki pokušaj represije ili nasilnog gušenja protesta nosi rizik međunarodne pažnje, upravo zbog osjetljivog političkog i etničkog konteksta.

Zbog toga vlast balansira između minimiziranja protesta, njihove javne diskreditacije i pokušaja da se situacija “ispuše” kroz simbolične poteze, poput promjene rektora, bez suštinskih reformi.

Na kraju, protesti u Novom Pazaru jasno pokazuju da Srbija ulazi u fazu duboke političke krize u kojoj se više ne dovodi u pitanje samo pojedinačna odluka vlasti, već cijeli način upravljanja državom. Studentski bunt je u ovom slučaju samo najvidljiviji izraz šireg nezadovoljstva koje obuhvata radnike, profesore, mlade i sve veći broj građana koji više ne vjeruju institucionalnim obećanjima.

Uprkos pokušajima vlasti da situaciju prikaže kao marginalnu ili nebitnu, Novi Pazar je postao još jedna tačka na kojoj se ogoljava slabost sistema, i upravo zato ovi protesti imaju značaj koji daleko prevazilazi lokalne i studentske okvire.

Preuzmite android aplikaciju Sandzaklive portala