MANASTIRSKE VOJVODE: Albanci islamske vjeroispovesti su sačuvali srpske svetinje na Kosovu
Priča o odnosu između različitih etničkih i vjerskih grupa na Balkanu često je ispunjena napetostima i sukobima. Međutim, postoje i brojni primjeri suživota i međusobne pomoći. Jedan od takvih primjera predstavlja vekovima duga tradicija čuvanja srpskih pravoslavnih manastira od strane albanskih porodica.
Priredio: Nedžad Smailagić
Poznato je da su mnogi srpski manastiri na Kosovu, poput Visokih Dečana, Pećke patrijaršije i Deviča, bili pod zaštitom albanskih porodica. Ovaj neobičan fenomen ima svoje korijene u srednjem vijeku kada su seljaci sa manastirskih imanja bili dužni da brinu o tim svetim mjestima. S vremenom se ova obaveza pretvorila u tradiciju, a čuvanje manastira postalo je gotovo sveto nasleđe određenih porodica.
Jedan od ključnih pojmova koji objašnjava ovaj fenomen je “besa”, odnosno časna riječ. Albanci su tradicionalno veoma cijenili besu, a data obećanja su smatrali svetim. Tako su mnogi od ovih čuvara manastira smatrali da su dužni da štite ove svetinje zbog bese koju su dali njihovi preci.
Osim bese, važnu ulogu je igrala i tradicija. Čuvanje manastira je postalo deo identiteta ovih porodica, a njihova uloga je bila visoko cijenjena u zajednici. Mnogi od njih su živjeli u manastirskim konacima i bili su duboko vezani za ove svetinje.
Istoričar Stojan Novaković je smatrao da je običaj zaštite pravoslavnih svetinja proizrastao iz srednjovekovnih odnosa između crkve i seljaka. Prema njegovim istraživanjima, porodice poput Gaši, Nikči i Vojvodići preuzele su ulogu čuvara manastira i generacijama je prenosile ovu odgovornost.
Po tradiciji, Visoke Dečane je čuvala muslimanska porodica iz plemena Gaši iz Dečana, Pećku patrijaršiju porodica Nikči, islamizovani pripadnici katoličkog albanskog plemena Klimenti, iz sela Veliki Štupelj, a manastir Devič takođe pripadnici plemena Gaši, porodica Vojvodići iz bratstva Marišići, koji su iz katoličke vere prešli u islam oko 1735. godine. Prezime Vojvodić (pre 1918. Vojvođ) dobili su kao čuvari manastira Devič.
Čuvanje manastira postalo je nasledno, na primjer Patrijaršiju u Peći čuvale su vojvode iz porodice Žij Rugove (iz plemena Klimenti), Dečane iz porodice Salih Ruste (iz plemena Gaši), Devič u Drenici iz porodice Behram Vojvode (takođe iz plemena Gaši), iz sela Lauše, Albanci su čuvali i manastir Sv. Marko Koriški kod Prizrena, manastir Gorioč kod Istoka, crkvu u Bijelom Polju kod Peći, crkve u okolini Prizrena i dr. (Manastirski vojvoda koji je čuvao Pećku patrijaršiju u Prvom svetskom radu dobio je od države penziju).
Miloš Milojević je 1872. pisao da su Dečani sačuvani skoro 550 godina, i “nisu im ništa naškodili okolni Arnauti”, jer ih poštuju kao i svoje bogomolje (“pa još i više”).
Po srednjevekovnoj tradiciji, crkva, koja nema “ni ognja ni mača”, dobijala je za metohe i sela iz kojih su birani čuvari koji su se starali o njenoj bezbjednosti. Ti čuvari su bili poznati i pod terminom “manastirske vojvode”. Zanimljivo je da su ulogu manastirskih vojvoda u Metohiji i kosovskoj Drenici obavljali Albanci islamske vjeroispovesti.
Oni su živjeli u manastirskim konacima i dugo su među Albancima islamske vjeroispovesti svojim ličnim poštovanjem i vjerovanjem čuvali kultove nekih pravoslavnih svetitelja, kao što je npr. kult svetog kralja Stefana Dečanskog.
Manastirski vojvoda, zaštitnik Dečana, bio je krajem 19. vijeka Salih Rustasa bratstvom Gaši. U više navrata je bratstvo Gaši organizovalo odsudnu odbranu ovog srpskog manastira od pljačkaških bandi , koje su u Metohiju upadale iz sjeverne Albanije . Bilo je i poginulih prilikom odbrane manastira i naročito njegovih posjetilaca. O Salihovom bratu, vojvodi Biljali Rusti pisao je i srpski književnik Grigorije Božović. Zabilježene su Salihove riječi:
“Čuvamo manastir jer je naš predak dao besu (časnu riječ) da će i on i njegovi potomci štititi ovo sveto mjesto, a data riječ kod nas se mora poštovati.”
U drugom svjetskom ratu manastir su čuvali seljaci iz Dečana – braća Šaban i Malja Azemi. Malju su balisti ubili iz zasjede već 1941., a Šabana dva puta ranjavali. Kuća im je spaljena.
Rugovska sela i pleme Keljmendi starali su se o bezbjednosti Pećke patrijaršije. Istoričar Stojan Novaković je prilikom posjete Peći 1889. zabilježio da Rugovci biraju vojvode i čuvaju manastir duže od 300 godina. Koliko su bili posvećeni odbrani ovog manastira govori i podatak da je prilikom odbrane od albanskih odmetnika (kačaka) život izgubio vojvoda Žuj Veseli Rugova i njegovi sinovi.
Tako se 1941. kao najstariji preživjeli član ove vojvodske porodice iz plemena Keljmendi našao jedanaestogodišnji Ram Kaplani. Iako se znalo da će manastir braniti svi Rugovci, Ram Kaplani je simbolično primio pušku i svake noći motrio sa manastirske kapije na nemirnu okolinu.1942. godine ovo bratsvo je odbranilo ovaj manastir od sigurnog rušenja od strane fašističkih balista.
Ovaj običaj univerzalne zaštite pravoslavnih svetinja od strane lokalnog muslimanskog stanovništva na Kosovu svjedoči o dugoj tradiciji međureligijskog dijaloga i uvažavanja u ovom složenom multietničkom okruženju. Uprkos promjenama u vjeroispovijesti, pojedine porodice su nastavile da čuvaju i održavaju manastire i crkve kao dio zajedničkog kulturno-istorijskog naslijeđa.
Svuda gdje žive pravi i istinski sljedbenici Islama, poštuju se i čuvaju bogomolje drugih vjeroispovijesti.
Tako je Poslanik Muhammed a.s. je sinaitima (monasima manastira Svete Ekaterine na Sinaju) oko 622. dao “aštinamu”, povelju čije ime znači “pismo o pomirenju”. Njime je garantovao autonomiju manastiru Svete Ekatarine, zaštitu monaha i svetovnjaka hrišćana koji pripadaju ovoj svetinji i njenih poklonika. U manastirskoj riznici je i danas izložen osmanski prepis Muhamedove povelje koji je monasima Svete Ekaterine izdao sultan Selim u 15. vijeku.
“…Niko ne sme da pljačka ove hrišćane, ili uništava ili pokvari bilo koju od njihovih crkava, ili bogomolja, niti da uzima bilo šta od stvari koje se nalaze u ovim kućama i donosi ih u kuće islama. A ko oduzme bilo šta od toga, biće onaj koji je pokvario zakletvu Božju i, istina, nije poslušao Njegovog Poslanika… Njihove crkve se moraju poštovati i ne smeju biti zabrane da grade crkve ili popravljaju manastire” – obavezao je Muhammed a. s. muslimane.
Ovo je samo jedan divan primjer kako sljedbenici Islama poštuju i čuvaju bogomolje drugih vjeroispovijesti u ovom slučaju pravoslavne crkve i manastire.
Prešo, to je lepa ali, lažna priča. Ne postoji pravoslavna crkva u Srbji koju Turci nisu palili, rušili ili skrnavili. Možda imate dobre namere pa nam ovde prezentirate “zašećerenu vodicu” koja bi trebala da odagna sav onaj gorki ukus, koji nama Srbima, na pomen Turaka i arnauta, stoji u ustima. Jedine srpske svetinje, koje su ostale neporušene, nepopaljene i neskrnavljene su one, koje su bile nedostupne Turcima i arnautima kao turskim bašibozucima. Njihovo divljaštvo je bilo poznato, ne samo nama Srbima, već i svima ostalima. Moji su, zbog turske osvete morali da napuste selo u okolini Tutina. Tu ne postoji više nijedan pravoslavac a Crkva je davno sravnjena sa zemljom, za čije postojanje ne zna niko u tom selu. Postoji jedino jedno mesto koje se zove “crkvište”. Prema tome, ovo nije divan primer već laž. Ako su onda, za vreme rata, kao bajagi, čuvali Pećku Patrijršiju, samo ne znam od koga, to nikako da se javno kaže, ZAŠTO IH DANAS PALE, RUŠE, SKNAVE, URINIRAJU I KORISTE KAO WC KABINE?
Me lazi sram te bilo, kako te nije sram od tvog boga, gde je imalo jasenovac u osmanskom carstvu, osmansko carstvo je bila prva demokratija u Europi, naravno je se borio protiv sistema bio je kaznjen tako je i danas
Mozes samo onog da lazes koji nema pojma o istoriji, postojali u narodi na balkanu i prije srba (slavena)
Koji su to “stariji narodi”? Možda bušnjaci? Ili arnauti? Pošto se veoma malo razlikujete čo divljaštvu koj vas krasi a, zajdnička “vrlina” vam je što se takmičite u mržnji prema Srbiji i Srbima.
Opet govno četničko smrdi.
Realni da budemo gde god su muslimani, ocuvane su crke, jevtejske sinagoge. Gde god da se dublje analizira, dodje se do zakljucka da postoje mnoge historijske a i novoizgradjene crkve! Balkan je primjer – da su ih muslimani lizali ivih 500 god izlizali bi ih a kamoli da su bili tako nasilni, kako ih prikazuju… no njihova nezahvalnost i bezobrazluk ide toliko daleko, da otvoreno lazu. Gde god se pogleda – bilo u Iraku, Siriji, Egiptu, Turskoj gde god su imali sva puna prava a kod njih dan danas nam eventualno dozvole jednu dzamiju i lazu kao da nam dajunprava! Primer je Beograd, cak idite dalje recimo Bec i mnogi drugi evropski gradovi…
Dosadan si sa tim “lizanjem”? Ponavljaš se kao pokvarena gramofonska ploča i to bibilo u redu da se ne radi o ljudskom isprdku, koji je svestan istine ali ga genetika tera da laže. Ne postoji država, gde je Islam predominantna religija, gde su muslimani većina a da se hrišćanske svetinje ne uništavaju. Pa vama je to zapisano, zašto ste dvolični, zašto se stalno pretvarate i poput zmija koristeći mimikriju pretvarate u nešto što niste. Sirija nije isto što i Egipat i Turska. Ne trpajte normalne civilizovane narode sa verskim fanaticima. U Egiptu su pre desetak godina na nekom trgu u Kairu rastrgli tasistu koji je bio Kopt a oko vfrata je nosio zlatni krstić. O Gurskoj da ne govorimo. Doduše ne seku glave sabljama i nabijaju na kolac ali su, baš pre 5-6 meseci velelepnu vizantijsku Aja Sofiju pretvorili ponovo u džamiju?! Od 1945 godine, do pre dvadesetak godina, imao sam taj podatak, podignuto je oko 800 džamija i desetak crkava. Prema tome ne laži ljago ljudska.
Sikter more dzukelo! Ne odgovaram dzukelama koje vrijefjaju muslimanke, nazivaju ih kravama, islam! Jedno je argumentovano izraziti misljenje a drugo je vrijedjati kao dzukela! Nemojte mi vise replicirati
A tvoje mišljenje je “argumentovno”?! Čime? Lažima i besmislenim konstrukcijama. Turci podizali crkve? I lizali nas, ali nas nisu izlizalli?! I to je “argument”? Ne vredjam ja Islam, nego vas praznoverne budale, koji svojim glupostima širite glupost i svojim ponašanjem ponižavaju i veru i prave vernike.
Mamaru ti koknem opet ti laješ,smradu četnički !!
To jesu bili albanci ali tačnije poarnaućeni Srbi. Da bi jahao konja i nosio sablju u Osmanskom carstvu posebno u grupi, nikako nisi mogao biti hrišćanin. Pa su tako ti ljudi prešli na islam a potom se kao i svi ostali poarnautili.
Klimenti ili Keljmendi nisu izvorno nikakvi albanci nego takođe celo srpsko poarnaućeni pleme. Ma da se ovde ne radi o njima, albanska prezimena Marušići, Nikči… pametnom dovoljno.
Nažalost šteta što se ta tradicija nije održala i da se ti ljudi ispoštuju jer su te porodice pazile taj manastir 300 godina.
Hajde da prihvatimo ovaj mit, kao tačan. Žveo sam u Peći i bio skoro svakodnevni gost Pećke Patrijaršije. Mi Srbi smo jedino na tom mestu imali mir i spokoj. Mislim da smo i ovaj mit, kao i mnoge druge lažne mitove o svojoj “braći” smišljali mi Srbi. Kako se to završilo najbolje nam govori “situacija na terenu”. Svaki šiptar, koji prolazi putem iznad Pećke Patrijaršije, prema Rugovskoj klisuri, baci kamen na Patrijaršiju. Valjda time hrane svoju iskonsku genetsku mržnju prema Srbima. Medjutim, čak i da sve to prihvatimo kao istinu, postavlja se pitanje: OD KOGA SU ARNAUTI ČUVALI PEĆKU PATRIJARŠIJU? Verovatno od Srba, kao što srpske manastire, Hramoce i Crkve, “čuvaju” i danas širom Kosova i Metohije? Radi se o jednostavnoj arnautskoj praksi. Kao što danas zauzimaju i uzurpiraju srpska imanja, tako su i onda, iskoristivši ratni haos, zauzeli imanja Pećke Patrijaršije, silovali časne sestre i pljačkali ono što je bilo vredno. Na sreću, nisu im nikakvu vrednost imale srpske relikvije i unutrašnjost manastira. Nisu stigli da probodu oči svim svecima i osnivačima manastira, kao što su u Gračanici uradili Lepoj Simonidi.
Jedi govna, kako te nije sramota pagancu nevjernik, znas da mi muslimani ne smatramo crkve i manastire bogomoljama jer tu se ne moli Bogu vec sve ima i freskama koje vam je Bog zabranio ali je dosla zabrana ruse ja vec rekonstrukcije i ciscenja kao sto je ucinjeno sa Aja Sofijom koja umjesto leglo satane postala bogomoljama i to Boga Jednog, Jedinog koji nema druga i poroda i nije rodio i nije rodjen on Uzviseni i Silni
Rifko, očigledno je da je “Uzvišeni i Silni”, vama odredio da imate dve osnovne fiziološke radnje, odnosno dve rupe, na jednu rupu da jedete a na drugu da serete i ništa drugo. “Uzvišeni i Silni” je očito video da si beznadežan slučaj pa nije hteo da arči vreme i resurse na tebe.
Da ti pravo kažem ja sam to čitao u knjigama Grigoroja Božovića i Janićija Popovića, koja tretiraju događaje iz tog vremena pa i sama svedočenja ondašnjih vojvoda čuvara manastira. Arnautima je to značilo jer je to bila služba koju je sultan ustanovio, pa je pratio prestiž. Drugo, u neko vrme kad su veliki vezi ti bili srpskog porekla poput Ruatem paše ili Mehmed Bajice Sokolovića, Patrijaršija je bila država u državi.
Moram ti reći da su oni tu službu savesno obavljali. A što se napada tiče, naravno na prvom mestu od Arnauta koji tada nisu bili narod nego međusobno auprostavljena plemena. Nažalost čak i od Crnogoraca koji su upadali i pljačkali kako Patrijaršiju, tako i Ostrog…
Poznajući arnaute, na osnovu sopstvenog životnog iskustva, jedini pravi razlozi “čuvanja” Pećke Patrijaršije su oni koje sam naveo. Ako smo mogli da donesemo Zakon i odluku da zabranimo Srbima povratak na Kosovo i Metohiju, mogli smo da osmislimo i ovo arnautsko “junaštvo”. Pa, imali smo visokog i “velikog” srpskoig ili crnogorskog političara, gadi mi se i ime da mu pomenem, koji je predlagao da Kosovo i Metohiju “prepišemo” Albaniji?
Па добро, слажем се. Ма да кажем ти да су ти чувари изворно били Срби и макар у првим генерацијама су се само привидно поарнаутили. Било је ту свачега, можда си знао да су чувеном Кости Пећанцу арнаути убили родитеље и друге чланове породице, Косту стриц као дете пребаци у Прокупље а другог брата му узму Арнаути да га одгајају. Коста је постао познати четник а рођени брат познати арнаутски башибозлук, са острашћеном мржњом према свему српском…
А Космет је усташа Броз требао да припоји Албанији као мираз да иста уђе у усташославију. Али десио се информбиро, расцеп са Стаљином и Албанија је остала у том блоку…
Za uzvrat ta ista crkva je organizovala desetine genocida nad Albancima i Bošnjacima čija je veroispovijest Islam !!!
Kako si ti glup čoveče? Desetine genocida? Verovatno misliš da je “genocid” nešto što se jede? Nešto što se maže na hleba? Bože, Bože, gde vi živite, da li imate roditelje, da li idete, makar na ono ovbavezno školovanje, ili vam je zatupljivanje po džamijama jedino obrazovanje?! Crkva je organizovala “desetine genocida”? Kako ono beše, “Siroma sam, siroma sam, al volim da živim….”?!
Eto,nasli ste bratsku ljubav,paznju vjerskih objekata,cuvanje i rekonstrukcija…i opet im Albanci ne valjaju,sacuvali od upada i pljacki hajduka iz Srbije i Crne Gore
Eto, rekoh ja da će laž, koju je neko od Srba osmislio vezno za čast, tvrdu reč i poštenje arnauta, da se shvati kao nešto što je suprotno istini. Doživeli smo da naše svetinje čuvaju “dobri i humani” arnauti, i to od nas, Srba i Crnogoraca? Ne znam samo zašto smo ih mi podizali i, zašto su ih arnauti u nastupu “demokratije” rušili spaljivali. Postoji onaj snima, koji se vrteo na TV ekrkanima gde horde arnauta, gmižu po srpskoj crkvi, pale je, lome krst i uništavaju, što me je neverovatno podsetilo na najezdu pacova.
Jbg,nemoj pa se ne Boj!!!!
Do 1998.ste se izivljavali na Albanskom stanovnistvu.gdje god je po ulici bilo vise od 2 ljudi,policija je prvo tukla a onda pricala sa njima ili najcesce privodila u pol.stanicu na izivljavanje.hotel Grand u centru Pristine,bio je baza Arkanovih tigrica 97.i 98.god.uzivanje tadasnjih tigrica u maltretiranju i premlacivanju Albanaca bolje da ne pricamo,isto ko u BiH.e kad se situacija preokrenula,Kosovo vise nije pod Srbijom,sad kuku majko sta nan rade!!!zalosno jeste ali ,pitate li se zasto je to tako
Živeo sam medju arnautima godpodine. Mi Srbi smo bili gradjani drugog reda. Imali su socijalu kakva nije normalna ni u najbogatijim državama. Bili su pozitivno diskriminisani na svaki način i najviše na štetu Srba. Ja sam mlre “video” tek u 20. godini, dok su oni svako leto išli na besplatna letovanja u letovališta koja je imao ondašnji Ferijalni savez. O kakvom čpremlaćivanju pričaš? Neverovatno ste infantilni ali su vam laži genijalne. Arnauti su bili van fokusa policije, da se ne bi kvarili “izvanredni medjunacionalni odnosi”. Kako se naša glupost i naša maloumnost završila postali smo svesni tek kada je bilo kasno. Medjutim, u svakoj nesreći postoji i dobra strana. Ono što nas ne ubije, ojača nas. Više nas niko neće navući na gluposti, tipa “mi smo braća”, mi smo za “suživot i ravnopravnost”? Ponašanje muslimana u Raškoj oblasti u mnogome podseća na šikaniranje koje smo doživeli od strane arnauta. Poslednji dokaz je ovo hkisterično skakanje i urlikanje samo zato što su Srbi proneli zastavu Republike Srpske Krajine i to, zamislite u Srbiji?! Valjda smo trebali da pitamo Erdogana, da li nam to dozvoljava? Niko, od duševno povredjenih muslimana, kako od oni nepismenih i uličara, zako i čpolitičara da objasni, ŠTA JE TO NJIH POGODILO U TOJ ZASTAVI, ŠTA IH JE PODSEĆALO NA ORGIJE I DIVLJANJE? A znate zašto? Pa zato što nemaju objašnjenja.